اصفهان، نصف جهان و مهد هنر و صنایع دستی در مرکز ایران است؛ شهری که مردمان آن در قرن‌های گذشته با خلاقیت و هوش فراوان، وسایل مورد نیاز زندگی را با دستان و هنر خود ساخته‌اند. این شهر با قدمتی طولانی و برخورداری از بیشترین آثار هنری، تاریخی، معماری و صنایع دستی به‌عنوان بزرگترین تولیدکننده صنایع دستی در ایران شناخته می‌شود و بازارهای آن در بیشتر مواقع سال پر از مسافران و گردشگران ایرانی و خارجی است که صنایع دستی این شهر را به‌عنوان سوغات برای عزیزان خود یا برای یادگاری خریداری می‌کنند.
شهر اصفهان با قدمتی متجاوز از 50 هزار سال، دارای پیشینه تاریخی بسیار بالایی است. همین ویژگی باعث شده است که صنایع دستی اصفهان از زمان‌های قدیم در این شهر وجود داشته و همراه با گسترش جمعیت و خلاقیت پیشرفت چشمگیری داشته باشد.
ویژگی‌های فکری و روانی صنعتگران اصفهانی مانند ذوق، پشتکار، قناعت و البته هنر بی‌نظیر آنها باعث شده است، که دست سازه‌های آنها در سراسر دنیا خریداران فراوانی داشته باشد.
جالب است بدانید که در بازار صنایع دستی اصفهان در دوران قاجاریه از رونق افتاد اما پس از انقلاب مشروطه دوباره رو به توسعه گرفت. عموم صنایع دستی اصفهان از جمله فرش، ظروف قلم زنی، کاشی کاری و دوختنی های روی پارچه تحت تاثیر طرح های تزیینی دوران صفویه می باشد و نسبت به قدرت مهارت و درک طراحان اصفهانی و با به کار گیری خلاقیت فراوان تمامی صنایع دستی از آثار قدیمی اقتباس می گیرند.
میناکاری اصفهان
یکی دیگر از صنایع دستی اصفهان با قدمت تاریخی طولانی میناکاری است که، بروی فلزاتی همچون نقره، مس و طلا قابل انجام است. برای انجام این هنر زیبا پس از تولید ظروفی همچون کاسه، گلدان، کوزه و…آنها را با اسیدسولفوریک رقیق لعاب‌کاری می‌کنند؛ سپس طی 3 تا 4 مرحله رنگ‌پاشی شده و هر بار در کوره قرار می‌گیرند، تا با دمای 750_800 درجه پخته شوند. سپس افراد با رنگ‌ها و قلم‌موهای ظریف، طرحهای زیبا را ایجاد نموده و مجدداً در کوره قرارگرفته و کار به پایان می‌رسد.
قالی بافی اصفهان
یکی از صنایع دستی اصفهان قال بافی است. تعداد رنگهای انتخاب شده در قالیهای اصفهان بسیار محدود است. گره قالیهای اصفهان فارسی بوده و جفتی آن نیز کم نیست. رنگهای طبیعی بسیار کم مصرف می شود و بیشتر در قالیهای خوب از رنگهای شیمیایی دندانه ای استفاده می شود. در روستاهای اطراف اصفهان نیز کم و بیش دارهای قالی وجود دارد. روی این دارها قالی و قالیچه ها طرح شاه عباسی و سایر طرحهای اصفهان بافته می شود. رنگهای بکاررفته در آنها عموماً نباتی بوده و بیشتر از روناس، قارا، اسپرک، گنده یا گندل، پوست گردو، پوست انار و چند گیاه دیگر استفاده به عمل می آید.از توابع اصفهان که در هنر قالی بافی مشهور هستند از قالیچه های بختیاری و قالی های جوشقان بایستی نام برد.
خاتم کاری اصفهان
خاتم‌کاری هنری ظریف و اصیل است که در استان اصفهان توسط استادان خاتم‌کاری روی چوب‌های مخصوص، عاج و استخوان فیل و مفتول‌های فلزی نقش می‌بندد. زمان دقیق پیدایش این هنر مشخص نیست اما در ایران از زمان سلجوقیان رواج پیدا کرده و در زمان صفویان به اوج خود رسیده است.
خاتم کاریِ درِ مدرسه سلطانی چهارباغِ اصفهان از زمان صفویان به جا مانده است و در بسیاری از بناهای تاریخی مانند منبر چوبی مسجد لنبان اصفهان و درهای تالار آینه کاخ گلستان تهران میتوان این هنر ارزشمند را مشاهده کرد.
نگارگری اصفهان
قرن های متمادی نگارگری در ایران مورد توجه بسیاری از هنرمندان قرار گرفته است. هنرمندان نگارگر اصفهانی با ذوق و خلاقیت هنری بسیار بالای خود نقاشی ها و تصاویر بسیار زیبا و ظریفی را بنام نگارگری و مینیاتور اجرا می کنند. جالب است بدانید که در زمان های قدیم نگارگری برای به تصویر کشیدن مطالب کتاب های مختلف با موضوعات حماسی و ادبی، از نگارگری استفاده می کردند. حتی هنرمند های تذهیب کار نیز با نقوش سنتی به طراحی های فوق العاده زیبای حاشیه ای می پرداختند.
نقره و ملیله سازی اصفهان
به جرات میتوان گفت ملیله سازی و نقره کاری از جمله ظریف ترین صنایع دستی اصفهان به شمار می روند. این هنر بسیار زیبا مستلزم وقت و حوصله و در عین حال دقت بالایی می باشد. در بسیاری از موارد در ساخت اجناس خاصی همچون گل سینه، گوشواره که ظرافت خاصی را می طلبد از مینا سازان و زرگران کاربلد و مجرب کمک و راهنمایی گرفته می شود تا زیبایی چند برابری به کار داده شود. ظروف و اشیای تزیینی، زیورآلات مختلف با به کارگیری این هنر زیبا خلق می شوند.
قلمکاری اصفهان
از محصولات صنایع دستی اصفهان به شمار می رود که تاریخچه تولید پارچه های قلمکار به صدها سال پیش باز می گردد. قلمکاری روی پارچه و قلمکاری روی فلز دو نوع مختلف قلمکاری اصفهان هستند. قلمکاری روی پارچه ابتدا با قلم و مهرهای تزئین شده با طرح و نقوش مختلف تولید می شدند که بعدا با فراگیر شدن و محبوبیت این پارچه ها، این روش برای تولید سریع و در تعداد زیاد زمان زیادی می گرفت و به همین دلیل تولید ماشینی جای آن را گرفت. در حال حاضر سفره قلمکار زابلیان و عطریان معروف ترین برندهای سفره قلمکار ایران محسوب می شود. قلمکاری روی فلز نیز بیشتر بر روی مس و نقره انجام می گیرند که به فرم ظروف تزئینی محبوبیت بسیار زیادی پیدا کرده اند.
مسگری اصفهان
مسگری یکی از صنایع دستی قدیمی ایرانی با قدمتی از پنج هزار سال قبل است و اشیا و ظروف مسی دست‌ساز بسیاری از گذشته‌های دور، هم‌اکنون در موزه‌ها قابل‌مشاهده هستند. گفته می‌شود که اولین فلز کشف شده به دست انسان فلز مس بوده است و اولین فلزکاران نیز ایرانیان بوده‌اند. مسگری در شهرهای اصفهان، زنجان، کاشان، کرمان و شیراز رواج دارد و در بیشتر این شهرها بازاری با عنوان بازار مسگرها دیده می‌شود. جالب است بدانید که کشف دو کوره ذوب فلز در محوطه سه هزار ساله «اسپیدژ» در سیستان و بلوچستان نشان داد که مردم این منطقه از هزاران سال قبل به هنر مسگری و فلزکاری می‌پرداختند.
سوزن دوزی
از صنایع دستی معروف و زیبای استان اصفهان که در انحصار دختران و زنان خانه دار است ، می توان به سوزندوزی اشاره کرد. این هنر به غیر از کلاه در تهیه جلیقه، زیرلیوانی، کفش و کمربند مورد استفاده قرار می گیرد.
ر
فیروزه کوبی
فیروزه کوبی یا فیروزه نشانی که به هنر قرارگیری سنگ های بسیار زیبای فیروزه بر روی ظروف مسی گفته می شود، یکی دیگر از محصولات صنایع دستی اصفهان می باشد. معدن سنگ های فیروزه در کشور، نیشابور، دامغان و کرمان هستند و همانطور که می دانید بهترین سنگ فیروزه در حال حاضر متعلق به معدن فیروزه نیشابور می باشد. محصولات فیروزه کوبی به شکل ظروف تزئینی در منازل و محیط کار استفاده می گردند. هدایای تبلیغاتی و تندیس های مناسبتی فیروزه کوبی نیز فروش بسیار خوبی داشته اند و توانسته اند جایگاه بسیار خوبی کسب نمایند. توجه داشته باشید که هر چقدر سنگ های فیروزه ریزتر و حرفه ای تر در کنار یکدیگر قرار گرفته باشند و فواصل خالی بین آنها کمتر باشد ارزش هنری بیشتری پیدا می کنند.
طلاکوبی روی فولاد
یکی از شیوه های رایج تزیین آثار فولادی و اشیا، طلاکوبی نام دارد. از این هنر منحصر به فرد و زیبا در ساخت علم های مراسم عزاداری سید و سالار شهیدان حضرت امام حسین علیه السلام به کار می گیرند و تمام مجسمه های حیوانات و پرندگانی نظیر کبوتر، طاووس، شیر، آهو و … به این روش ساخته شده و به علم های سوگواری متصل می شوند.
زرباف اصفهان
زرباف یکی از صنایع دستی استان اصفهان است که به نام‌های زری‌باف و زربفت نیز شناخته می‌شود. در این هنر نوعی پارچه از ابریشم تولید می‌شود که در تار و پود آن رشته‌هایی از جنس نقره یا طلا وجود دارد. تولید پارچه‌های زرباف در دوران صفویه رونق زیادی داشت که با به وجود آمدن پارچه‌های نخی کمتر شد.
